---
Roman
Gunnhild Øyehaug
«Her kjem sola»
Kolon forlag
---
Ei skilt, 49 år gammal kvinne forelskar seg i den nyinnflytta naboen. Han er forfattar, som ho, men dessverre gift. Så fell kvinna gjennom murgolvet til ein annan dimensjon, og skriv eit essay om meta-replikkar hos Shakespeare. The end.
Om lag slik kan ein oppsummere handlinga i Gunnhild Øyehaug si særs morosame nye roman, «Her kjem sola».
Det lyder ikkje så morosamt, innvender du? Forståeleg. Der er inga vitsebok, dette. Ikkje eigentleg samfunnssatire heller. Men eg humra og lo likevel, av Øyehaug sin herlege leik med oppdikta og verkeleg (og «verkeleg»). Av måten ho vender seg til lesaren, og stolar på at denne faktisk kan lese. Og tenke!
Ikkje minst flira eg ofte av hovudpersonen og eg-forteljaren i romanen: forfattaren Helga Mork. Ho skal eigentleg skrive ein roman. Problemet er at ho eigentleg ikkje har så lyst. Eller får det til. Ho har meir lyst å lese om draumetyding i ei bok av Artemidorus, ein gresk filosof frå 100-talet. Hos han finst det enkle fasitsvar som forklaring på alt det underlege som skjer i ein draum.
«Å, slåande diskrepans mellom indre, flytande, mangetydig opplevd verd og skråsikker, allmenngyldig tolking! Her er eg heime, avslappa og roleg», oppsummerer Helga, før ho går over til å forklare kva ordet «diskrepans» betyr, og korleis det har noko med «å krepere» å gjere.
Alle romanane ho faktisk kunne tenke seg å skrive, er særs korte. Og tilsynelatande poenglause. Alle handlar om kvinner som bur aleine i kulde og mørke. Venninna Irina oppsummerer i ei mobilmelding:
«Du vil skrive ein roman med eit plot som bygger opp til eit totalt antiklimaks, utan karakterbygging, og som endar på eit episk nullpunkt, på éi side, skriv Irina til meg. Ja, svarer eg».
Haha!
Til vanleg, fortel Helga direkte til den lesaren ho heile tida vender seg til, skriv ho det som blir kalla metalitteratur. Altså litteratur som handlar om litteratur. Ikkje berre indirekte, heller. Helga skriv bøker som peikar veldig tydeleg på at «hei! dette er skrive av eit menneske! eit menneske som har teke mange val gjennom skrivinga!»
Slik Gunnhild Øyehaug gjer. Gjennom heile «Her kjem sola» driv ho ein sjarmerande leik med lesaren. Ho let Helga vere veldig klar over at ho er ein romanfigur, ein eg-forteljar som hoppar hit og dit i tid og stad, og at ho vel mellom ulike litterære verkemiddel for å oppnå den effekten ho ønsker.
Peikinga er gøy i seg sjølv. Samtidig opnar den sjølvmedvitne «litterariteten» for at litteraturen skal kunne seie noko meir. Han minner oss på kva kunst kan gjere. Med oss. For oss.
For «Her kjem sola» er også ei kjærleiksforteljing, av det kompliserte slaget. Kvinne i overgangsalderen. Mannen gift, attpåtil med ein annan forfattar. Feil på feil, på fleire vis. Vil det likevel bli dei to? Eventuelt til kva kostnad? Burde ikkje Helga vere ferdig med slike veldige kjensler, i grunnen? Og kvifor har ikkje vaginaen hennar fått det memoet?
Livet er jo så mykje meir enn beine linjer og enkel bodskap!
Det er også ei forteljing om identitet. Om å høyre til, og vere på plass i eige liv, og sitt eige hus. Særs når hormona på ny rasar, og det framleis kjennest litt usikkert kva denne overgangsalderen eigentleg er ein overgang til.
Enkelt er det ikkje. Like lite som skriving er det. Helga forklarer:
«Nokon (eg vil etter kvart kome fram til kven) har fortalt meg at eg må skrive enklare for å få fram det eg vil seie. Du må bere, sa vedkomande, liksom seie det som det er, og så vil tinga kome fram som dei er. Det er like enkelt som at sola kliv over fjellet, og så seier du til meg: Her kjem sola. Men viss det eg vil seie, ikkje er så enkelt, sa eg. Det er alltid enklare enn du trur, sa vedkomande».
Mon det. I Helga sitt tilfelle endar det altså med at ho fell gjennom murgolvet og over i ein annan dimensjon. Og at ho skriv eit essay om ein replikk hos Shakespeare.
Før dess har ho — de vil seie Gunnhild Øyehaug — tatt ein tur på camping. Ho har også vore innom språkfilosofen Wittgenstein, som var opphengt i takhøgd og kjente seg jaga av sauer. Reflektert litt rundt flyttblokker, altså store steinar som ikkje høyrer heime i landskapet, og brukt både maurar og moldvarpar som metaforar. Ho har skildra lengting og kåtskap, naboskap og kontorleige, og generelt vasa saman veldig mange temmeleg uventa trådar, i ein underleg, lysande, luftig og lodden og særs original vev.
«Her kjem sola» er kanskje ikkje rett bok for den som vil ha beine linjer gjennom ei episk forteljing. Men ah! Livet er jo så mykje meir enn beine linjer og enkel bodskap! Og Gunnhild Øyehaug er heldigvis på plass for å minne om akkurat dét.
